Hanyoyin Kariya Daga Ciwon Koda

Gidauniyar koda ta kasa-da-kasa a ƙarƙashin Hukumar Lafiya ta Duniya ta ce kimanin mutune miliyan ɗari takwas da hamsin (850) ne ke fama da ciwon koda a faɗin duniya a yau.

Jikin ɗan Adam na dauke da koda guda biyu ne, koda ɗaya a kowane ɓangare na jiki. Koda sashen jiki ce da ke cikin kayan ciki wadda ta ke taimaka wa jiki wajen:

• 1. Tace ko wanke jini daga guba da sauran gurɓatattun sinadarai da jiki yake samarwa.
• 
  
• 2. Taimakawa wajen samar da ƙwayoyin halittun jini jajaye (Red Blood Cells)
• 
  
• 3. Daidaita ruwan jiki da samar da fitsari.
• 
  
• 4. Daidaita hawan jini, da dai sauran su.
• 
  
• Daga cikin hanyoyin kariya daga ciwon koda sun haɗa da:

1. Shan Isasshen Ruwa

Masana kiwon lafiyar koda sun bayar da shawarar shan ruwa da zasu kai yawan aƙalla lita 2 zuwa 3 a kowacce rana. Shan isashshen ruwa na taimaka wa aikin koda wajen wanke ko tace jini da ruwan jiki daga guba da sauran gurbatattun sinadarai domin fitar da su zuwa cikin fitsari.

2. Chin Lafiyayyen Abinci

Chin lafiyayyen abinci kamar ganye, 'ya'yan itatuwa, kayan marmari, wake, hatsi, madara mai ƙarancin daskararren mai, da makamantansu. Haka kuma, akwai bukatar rage chin jan nama, sarrafaffen abinci, da kuma gishiri.

Chin gishiri da ke dauke cikin abubuwan ci ko na sha fiye da ƙima na iya kawo hawan jini. Sannan hawan jini shi ne na biyu a jerin matsalolin da ke gaba-gaba wajen yi wa koda lahani.

Gidauniyar kula da zuciya ta kasar Burtaniya ta ƙayyade yawan gishirin da ya kamata mutum ya ci a rana ɗaya; cewa ya zamanto ƙasa da ma'aunin gram shida (<6g) wato kar ya wuce kwatankwacin cokalin shayi ɗaya tak kullum.

Sai dai, an lura cewa kaso uku cikin huɗu watau (3/4) na yawan gishirin da mutane ke ci ba sa sanin suna ci. Saboda ana zuba gishirin ne tun lokacin da ake sarrafa abin ci ko abin sha. Saboda haka, abu ne mai matuƙar wahala ka iya gane yawan gishirin da ka sha a kowacce rana. 

Bugu da ƙari, abubuwan da ke dauke da gishiri mai yawa a ciki sun haɗa da: 

• Maggi (musamman farin magi)
• Burodi
• Youghurt
• Lemun kwalba/gwangwani/roba
• Sarrafaffen abinci da ke zuwa ƙunshe a leda, gwangwani ko roba.
• Da dai sauransu.

Domin ƙaurace wa cin gishiri fiye da ƙima, ana iya amfani da barkono ko sauran jinsin sa, kayan ƙamshi, ganyayyaki, ciyaye, tafarnuwa, albasa, ruwan lemun fata, da sauran su domin samar da ɗanɗanon abinci.

3. Ƙauracewa Shan Tabar Sigari

Shan tabar sigari na iya daƙile aikin magungunan hawan jini da kuma ƙara tauri da matsewar jijiyoyin jini.

4. Ƙauracewa Shan Barasa/Giya

Shan barasa ko giya na kassara aikin ƙoda na wanke ko tace ruwan jiki da jini. Kuma shan barasa na da haɗarin kawo hawan jini da ciwon sugar.

5. Ƙauracewa Shan Magungunan Ciwon Jiki Jinsin NSAIDs

Magungunan kashe ciwon jiki kamar irin su diclofenac, ibuprofen, felden da sauransu. Saboda haka likitoci na kira da a gujewa shan irin wadannan magungunan barkatai saboda lahanin da suke iya yiwa koda, bayan cutar gyambon ciki (cutar ulcer) da yawan amfani da su na tsawon lokaci ke kawowa.

Har wa yau dai, hukumomin lafiya a Najeriya sun yi tsokaci a kan cewa shan magungunan gargajiya barkatai na kan gaba wajen janyo ciwon koda a Najeriya.

Bugu da ƙari, a guji shan magungunan ciwon jiki barkatai ba tare da ganin likita ba, musamman wani magani da ake sayarwa a shagunan siyar da magani (pharmacy) wanda ake yi wa take da "MATSALA TAKWAS". 

A maimakon hakan, tuntuɓi likita idan kana fama da ciwon jiki kamar ciwon baya, ciwon wuya, ciwon gwiwa da sauran ciwon jiki don kauce wa waɗancan matsalolin da muka ambata.

Kammalawa

Daga ƙarshe kuma, Hukumar Lafiya ta Duniya ta bayar da shawarar yin atisaye na tsawon mintuna 30 a kowacce rana domin yaƙi da cutukan hawan jini, ciwon sukari, sankara/daji da dai sauransu don kauce wa cutuka kamar ciwon koda.